Hiç “E” Harfi Kullanılmadan Yazılan Ve Çevirilen Kitap “Kayboluş”

1936 yılında doğan Georges Perec, babasını İkinci Dünya Savaşı’nda kaybetmiş, annesi ise Fransız işbirlikçilerin Nazilere gammazlaması sonucunda yakalanarak toplama kampında 1943 yılında yaşamını yitirmiştir. Halası ve eniştesi tarafından evlat edinilmiş.

Georges Perec 1969 yılında yayımladığı, Kayboluş’ta (La Disparition) “e” harfini kullanmamasının sebebi, 2. dünya savaşı’nda tüm yahudi ırkının ortadan kaldırılmaya çalışılmasını protesto etmek istemesiymiş. Romanda “e” harfinin kullanılmadığı açıklanana dek hiçbir eleştirmen farkına varmamış.

Romanda, Anton Voyl (Anton Ssliharf) adlı kahramanın kayboluşu polisiye bir kurguyla anlatılıyor. Anton’la birlikte, dünyadan ‘e’ harfi de kaybolmuştur. Perec’in kaybolmasına göz yumduğu e harfinin, Fransız işbirlikçiler tarafından Nazilere teslim edilen ve toplama kampında ölen annesini simgelediği söyleniyor.

İngilizce, Almanca, İtalyanca, İspanyolca, Felemenkçe, Rusça, Hırvatça, Sırpça, Türkçe hatta Japonca gibi dillere de “e” sesi kullanılmadan çevrildi.

“La Disparition” adlı romanı Türkçe’ye “Kayboluş” ismi ile çevrildi. Perec’in hiç “e” harfi kullanmadan yazdığı roman, yine hiç ‘e’ harfi kullanılmadan Cemal Yardımcı tarafından, Türkçe’ye aktarıldı.

Kitabı Türkçeye çeviren Cemal Yardımcı, 1961 doğumlu olan, Galatasaray Lisesi’nden sonra birincilikle girdiği İTÜ’yü birincilikle bitiren, daha sonra Boğaziçi Üniversitesi’nde master ve doktora yapmış. Perec’in metniyle uğraşmaktan keyif aldığını ifade ediyor.

Çevirmen Cemal Yardımcı, Perec’in kitabını ilk eline aldığı günden bugüne üç yıl geçtiğini ama son bir yılda tam anlamıyla çeviriye konsantre olduğunu ve bu süre zarfında zaruri ihtiyaçlar dışında neredeyse evden çıkmadığını belirtti.

Böyle bir kitabı Fransızca yazmanın çok daha zor olduğunu vurgulayan Yardımcı, ‘Fransızca’da e harfi kullanmamaya karar verdiğinizde kelime hazineniz yüzde 30-40 oranında daralıyor. Türkçe’de ise bu oran dörte bire iniyor. ‘Sen, ben, ve, -ken’ gibi kelime ve ekleri kullanamamak insanı bir hayli zorluyor.’ demiş.

Aynı şekilde Ernest Vincent’ın 1939 yılında yazdığı “Gadsby” isimli romanda da “e” harfi yok. 50.110 kelimelik romanda en çok kullanılan harflerden biri olan “e” harfi kitabın içinde hiç kullanılmamıştır.
Georges Perec’in acaba bu kitaptan mı ilham aldığı bir soru işareti.