Bir Çocuktan Faşist Yaratmak Yoldan Çıkan Nazi Deneyi: 3. Dalga

1967 yılının Nisan ayında, Ron Jones adlı bir tarih öğretmeni “Alman halkı nasıl oldu da Nazi yönetimini bu kadar içselleştirdi?” sorusunu kafaya takar.
Üçüncü dalga deneyi , 1967 yılında California Cubberley Lisesi’nde dünya tarihini konu alan bir derste 4 günde gerçekleştirilmiş ve sonlandırılmak zorunda kalınmış sosyal psikoloji deneyidir. Nazi Almanyası’nı öğrencilere daha iyi anlatmak isteyen öğretmen Ron Jones demokratik toplumların bile otokrasiye meyilli olduklarını kanıtlamıştır.

Otokrasi dersinde tam da bu konuyu anlatırken, bir öğrencisinin “artık Nazi Almanya”sını dinlemekten sıkıldım. Bir daha böyle bir şey olmaz” itirazıyla karşılaşır. Ron Jones bunun üzerine öğrenciye “peki, ya burada yaşanırsa?” sorusunu sorar. Ve karşılık olarak “böyle bir şeye izin vermeyecek kadar bilinçliyiz” cevabını alır.

Tarih hocası kısa süreli şaşkınlığından sonra kendisine gelir ve lise öğrencileri arasında bir sosyal deney yapmaya karar verir.

Sonraki derste artık kuralların değiştiğini, söz almak isteyen öğrencilerin ayağa kalkarak kendisini “Mr. Jones” diye selamlayacağını ve cevapların en fazla üç kelime olacağını duyurur.Öğrenciler durumu garipserler. Ancak yeni duruma hemen uyum sağlarlar.

Deneyin 2. gününde öğretmen sınıfa onların diğer sınıflardan özel olduklarını söylemiştir. Öğrencilerde ayrı bir grup bilinci oluşması için onlara “Üçüncü Dalga” adını vermiştir. Öğrencilere birbirlerine ve kendine karşı özel bir hareketle selamlamalarını istemiş ve onlara Nazi selamını öğretmiştir. Bu kural sadece sınıfta değil dışarıda dahi birbirlerini bu şekilde selamlamalarını emretmiştir. Tüm öğrenciler bu kurala büyük bir özen göstermişler ve severek hepsi bu selamı vermişlerdir.

Deneyin 3. gününde ise deney tüm okula yayılmış derse giderek ilgi artmış ve öğrenciler ilk defa bir dersten bir şey öğrendiklerin, belirtmişler. 30 öğrenciyle başlayan deney 3. günün sonunda yaklaşık 200 kişiye ulaşmıştır. Öğrenciler kendilerine bir üye kartı ve birde logo tasarlamışlardır. Grup üyesi olmayan öğrenciler hor görülmüş ve aralarına almamışlardır.

Dördüncü gün Jones, öğrencilerin projeye haddinden fazla dahil olduklarını, disiplin kurallarına görülmemiş bir liyakatle bağlandıklarını farkedince, olayların kontrolden çıkacağını sezerek deneyi durdurmuştur ancak bunu yaparken, bu hareketin ulusal bir hareket olduğunu, ertesi gün, yani cuma günü başbakanlıktan bir açıklama yapılacağını belirterek yapmıştır. Ertesi gün vaat ettiği gibi sınıfa bir televizyon getiren Jones, bir kaç dakika karıncalı ekran izlettikten sonra gerçeği açıklamış, bunun Nazi Rejimi dersi kapsamında faşizmi anlatmak için yaptığını belirtmiş, hemen ardından bir Nazi belgeseli izleterek amacını doğrulamıştır.

Çocukların olayı velilerine söylemesinden sonra gerçekleşenler ilginçtir: Bir haham (konu Nazi Almanyası olduğunda yahudi olan ABD vatandaşları daha hassastırlar) velilerin kaygılarını iletmek için Jones’u aramışlardır. Jones amacını anlattıktan sonra haham velilerin kaygılarını giderme sözü vermiş hatta deneyin bir parçası olmuştur

En nihayetinde deney sonlanmış ve deneyin okul yönetimince duyulmasından sonra Jones çalıştığı okuldan kovulmuştur ama kovulma gerekçesinin bu deney olduğu resmi olarak belirtilmemiştir

Ron Jones’un Üçüncü Dalga deneyi, 2008 yılında Alman yapımı “Die Welle” adlı filmde işlenerek beyaz perdeye aktarılmıştır.