Değeri 35 Milyar Dolar Olan Uçak Mezarlığı

Dünyanın en büyük uçak mezarlığı ABD’nin Arizona eyaletindeki çölde bulunuyor. Askeri amaçlarla 1942 yılında kurulan dev bir tesis. Tucson’daki Davis-Monthan Hava Üssü’ne bağlı açık hava deposunda, işler durumdaki uçaklarda kullanılabileceği düşünülen onbinlerce uçak gövde ve parçası bulunuyor.

Bazıları sanki birkaç saat önce buraya getirilmiş, bazıları ise kumun ve tozun aşındırıcı etkisinden korunmak için örtülü tutuluyor. Kapalı hangarlarda ise yığın halinde uçak parçaları Amerika’nın ya da dünyanın başka bir bölgesine gönderilerek başka bir uçağa takılmak üzere bekletiliyor. Burada çalışanlar Vahşi Batı folklorundan esinlenmiş gibi bu üsse kısaca ‘Mezarlık’ diyor.

Yeniden kullanılabilecek durumda olan parçaları barındıran mezarlıkta 400 bin yedek parça bulunuyor. Tahminlere göre bu yedek parça deposunun toplam değeri yaklaşık 35 milyar dolar. Uçak mezarlığının kapladığı toplam alansa yaklaşık 1300 futbol sahasına denk.

Uçakları inşa etmek ve korumak oldukça pahalı bir iş; ama ömürlerini tamamladığında bile birçok parçasını yeniden kullanmak mümkün oluyor. Tabi onları aşındırıcı hava koşullarından koruyacak büyük hangarlar için harcayacak paranız varsa. Ama Tucson bölgesinin doğal kuru iklimi bu işin maliyetini çok daha ucuza getiriyor. Bu nedenle dünyanın en büyük uçak mezarları ABD’nin güney batısındaki bu çöl bölgesinde bulunuyor. Ayrıca 15 cm’lik toprağın altı sert kil ile kaplı; böylece pahalı iniş pistleri ya da park rampalarına gerek kalmadan uçakların park etmesi mümkün oluyor.

Birçok uçağın parçaları sökülmüş olarak ve ihtiyaç olduğunda kullanılıncaya kadar uçağın içinde saklanıyor. Bazıları biraz bakımla yeniden uçuşa hazır hale getirilmek üzere bekletilirken bazıları da parçalanarak kullanılabilecek kısımları yedek parça olarak saklanıyor. Mezarlığa getirilen uçaklar epey işlemden geçiriliyor. Uçak gemilerinde kullanılmış uçaklar önce deniz tuzu kalıntılarının aşındırıcı etkisini gidermek için iyice yıkanıyor; yakıt tankları boşaltılarak ince makine yağıyla motoru yağlanıyor. Sonra patlayabilecek ya da yangın çıkarabilecek şarj ve parçaları sökülüp küçük delikler alüminyum bantla kapatılıyor. Daha sonra ise uçağın her tarafı kolay sökülebilir özel bir siyah boyayla iki kat ve en üstü de yakıcı güneş ışınlarını soğurması için bir kat beyaz boyayla boyanıyor.

Mezarlıkta bir dökümevi var. Fazla malzemeler geri dönüştürülmek üzere parçalanıp eritiliyor. Motorlar, silah aksamı, elektrik, elektronik ve gözlem aygıtları sürekli geri dönüştürülüyor ve böylece hava kuvvetleri bütçesine katkıda bulunuluyor.

Mezarlıkta nükleer silah taşıma kapasiteli bazı B-52 bombardıman uçaklarına da rastlanıyor. Sovyetler Birliği ile nükleer silahların sınırlandırılması amaçlı yapılan stratejik anlaşmalar gereği, B-52’lerin kanatları sökülmüş halde, Sovyet uydularının istediğinde bunu teyit etmesini sağlayacak şekilde tutuluyor.

Sadece ABD’de değil dünyanın birçok ülkesinde bu makine ve aletleri kullanan uçaklar var. Rusya’da da eski Sovyet askeri uçaklarının tutulduğu uçak mezarlıkları var; ama buradakilerin yeniden uçma ihtimali hiç yok denebilir. Doğudaki Vladivostok bölgesi yakınlarındaki Vozdvizhenka’da Sovyet döneminde süpersonik bombardıman uçaklarının tutulduğu bir üs vardı. Soğuk Savaş dönemi sona erince bu uçaklara ihtiyaç kalmadı; eskiden gizli olan üslerinde kendi kaderlerine terk edilmiş bir halde duruyor, fotoğrafçılara malzeme işlevi görüyorlar.