Bu Anı Daha Önce Yaşamıştım Hissi: Deja vu Hakkında Her Şey
Her birimiz hayatımızın belirli bir anında daha önce orada olduğumuzu, o anı yaşadığımızı ve bir tekrara düştüğümüzü hissetmişizdir. Hatta o anı “Deja vu oldum” diye nitelendirmişizdir. Peki, nedir bu deja vu? Bu his olağan mı, zihnimizin bize bir oyunu mu, yoksa bir hastalık mı?
Hepimiz deja vu anında o anı yaşadığımızı biliriz, ancak ne zaman yaşadığımızı hatırlayamayız. Hayatımızda en az birkaç kez‘’Evet burada bulunmuştum, aynı şeyi söylemiştim. Ama ne zaman?’’ demişizdir. ‘Deja vu’ hakkında yapılan kapsamlı araştırmalar, insanların 3’te 2’si hayatının en az bir anında deja vu hissini yaşadığını gösteriyor. 18-25 yaş arasındaki insanlar ayda bir defa bu hissi yaşarken, 35-50 yaş arasında bu yarıya iniyor. 50 ve üstü yaşlarda ise yılda bire kadar düşebiliyor.
Bunun nedeni ise deja vu’nun mekanla ilgili olması. Daha önce hiç gitmediğiniz bir yere gidip yeni bir tecrübe yaşamak, deja vu için tetikleyici oluyor. Genç insanlar ileri yaştaki insanlara göre daha fazla yeni deneyimler yaşadığı için bu hissi daha fazla yaşıyor.
DEJA VU’NUN BİLİMSEL AÇIKLAMASI
Beynin işleyişindeki küçük bir anomaliden kaynaklı olan deja vu, çok sık tekrarlanmadığı takdirde bir hastalık değildir. Fakat bazı araştırmalar, deja vu’yu sık sık yaşayan insanların günlük yaşamlarında ciddi bir tehlikeyle yüzyüze gelebileceğini gösteriyor.
Yine deja vu hakkında yanlış bir inanış ise şizofrenlerin ve anksiyete sahiplerinin daha sık deja vu yaşadığı yönünde. Deja vu, yalnızca epilepsi hastalarında daha sık görülen bir durumdur. Özellikle ergenlikte sık görülüyorsa epilepsi hastalığı için doktora görünmek iyi bir fikir olabilir.
‘Deja vu’ kavramı ilk olarak 1876 yılında Fransız Fizikçi Emile Boirac tarafından kullanılmış olsa da, bilimsel anlamda ilk kez 1928 yılında Edward Titchener’in ‘Bir Psikoloji Kitabı’ isimli eserinde tanımlandı.
1928’de Titchener’ın tanımına göre, beyin yaşanılan deneyime göre kesin bir algı üretmeden kısmi bir algı yaratır ve bu milisaniyelik algı deja vu hissine yol açar.
1928 yılından sonra deja vu hakkında araştırma yapan bilim insanları, beyinde temporal lob’da olan bitenleri denetleyen ikinci bir sistem olduğuna inanıyor. Teyit mekanızması olarak çalışan bu ikinci sistem, yaşanan hislerin bize bir hata olduğunu hatırlatarak deja vu halini sonlandırıyor.
Bilim insanları bu hissi tanımlamadan önce toplumlar bu hissi sahte aşinalık, paranormal bir durum olarak görse de şimdi ise hepimizin bildiği ve yaşadığı olağan bir durum haline geldi.
**bu yazı çeşitli kaynaklardan derlenerek hazırlanmıştır.
